نشر اکاذیب
نشر اکاذیب
نشر اکاذیب به چه نوع جرمی گفته می شود؟ آیا در قانون مجازات اسلامی مجازاتی برای جرم نشراکاذیب تعیین گردیده است؟ ارکان تشکیل دهنده جرم نشر اکاذیب طبق قوانین موضوعه و مقررات جاریه ی کشوری کدامند؟ مرجع صالح به رسیدگی شکایت نشر اکاذیب چه مرجعیست ؟ آیا نشراکاذیب از جرایم قابل گذشت می باشد و با گذشت شاکی، پرونده مختومه می گردد؟ آیا از آخرین تغییرات و اصلاحات قوانین در مورد جرم نشراکاذیب اطلاع دارید؟
اینها از جمله سوالاتی است که همه روزه بسیاری از هموطنان عزیز با موسسه ملک پور تماس حاصل نموده و راجع به آن سوال می پرسند. در این مقاله که توسط مشاورین موسسه ملک پور به تحریر در آمده، سعی بر آن شده که به سوالات شما عزیزان در این موضوع به طور مفید و مکفی پاسخ داده شود.
جرایم علیه حیثیت و آبرو و شرافت افراد فاقد جبر و الزام مادی است، زیرا این دسته از جرایم توسط گفتار، کردار و رفتار افراد به وقوع می پیوندد و در آن تماس فیزیکی وجود ندارد و تنها به وسیله انتساب یا بیان کلمات ناروا به فرد یا نشر مطالب کذب به صورتی که عرفاً و قانوناً حیثیت و شرافت فرد را از بین برده صورت می گیرد که افترا، توهین و نشر اکاذیب جزء این گونه جرایم می باشد .
نشر اکاذیب یعنی انتشار نشر اخبار کذب و اتفاق های خلاف واقع به قصد ضرر زدن به دیگران یا تشویش اذهان عمومی. بنابراین هر شخصی با نیّت ضرر وارد کردن به دیگران یا تشویش اذهان عمومی، اخبار کذبی را بیان نماید مجرم شناخته می شود، به موجب ماده ی ۶۹۸ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی: «هر کسی به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضاء یا بدون امضا، اکاذیبی اظهار کند یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت راساً یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت بد دهد اعم از اینکه از طریق مذبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا خیر، علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از دو ماه تا دو سال یا تا ۷۴ضربه شلاق محکوم شود»
ارکان تشکیل دهنده جرم نشر اکاذیب
الف : رکن قانونی
ب : رکن مادی
ج : رکن معنوی
رکن قانونی جرم نشراکاذیب، ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ است که در بالا بیان شد.
رکن مادی :
۱- رفتار مرتکب : قانونگذار اظهار نمودن را به عنوان عمل مجرم، شرط تحقّق جرم نشر اکاذیب بیان کرده است، اظهار نمودن در عرف به معنی گفتن است، ولی در ادبیات و لغت به معانی آشکار کردن و فاش نمودن است که به نظر می رسد معنای آشکار نمودن مدّ نظر قانونگذار محترم بوده است. یعنی در واقع علنی شدن و ظاهر بودن آن اظهار کذب لازم و ضروری است، چنانجه کسی مطلب کذبی را در جایی نوشته باشد ولی کسی جز خودش از آن خبر نداشته باشد جرمی صورت نگرفته است ومشمول ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی نمی باشد .
۲- کذب بودن اظهارات : نکته قابل توجه و ضروری دیگر در وقوع جرم نشر اکاذیب کذب و دروغ و برخلاف واقع بودن مطالب می باشد، چنانچه کسی عمل ناروایی را به دیگری نسبت دهد ولی بتواند ثابت نماید که دروغ و کذب نیست جرمی محقق نشده است. درست است که مقنّن از واژه اکاذیب که جمع کذب است به صورت جمع استفاده کرده اما انتساب یک مطلب کذب هم می تواند موجب تحقّق جرم نشراکاذیب گردد و مشمول ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ می باشد .
تنها کذب و خلاف واقع بودن اظهارات حتی اگر با سونیت وقصد زیان زدن باشد کافی نیست بلکه اظهارات کذب اعلام شده می بایست قابلیت ضرر تشویش اذهان عمومی را داشته باشد. در اظهارات و بیان اکاذیب نسبتی به شخص داده نمی شود مطالب بی اساس به طور کلی بیان می شود. اظهار و نشر اکاذیب مقید به وسیله می باشد. مقنن در ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی تصریح کرده است: «…به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضاء یا بدون امضا اکاذیبی را اظهار نماید…»
اینطور که از متن ماده ی فوق الاشاره بر می آید و استنباط می شود، وسایل عنوان شده همه مکتوب می باشد، بنابراین نطق و سخنرانی در مجلس و امثالهم ظاهراً مشمول این ماده نمی شود. مقصود از نامه، برگه ای است که مطلبی بر روی آن نوشته می شود، شکواییه هم برگه ی شکایت است برای طرح شکایت در دادگاه از آن استفاده می کنند، مراسلات هم جمع مرسل و نامه نگاری است، که همگی به صورت کتبی و مکتوب می باشد. اداره حقوقی قوه قضاییه در مورد پیامک و پیام های اینترنتی بیان نموده اند، اگر به وسیله اینترنت یا مشابه آن جرمی به کسی نسبت داده شود و نسبت دهنده نتواند صحّت آن انتساب و اسناد را ثابت نماید، مشمول ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی خواهد بود.
همانطور که ملاحظه می فرمایید متأسفانه قانونگذار در خصوص اظهارات کذبی که به صورت شفاهی بیان می شوند اشاره ای در این ماده نکرده است، مثلاً شخص می تواند در یک برنامه تلویزیونی که میلیون ها نفر بیننده دارد اظهارات کذبی را به کسی نسبت دهد در صورتی که مشمول این ماده نمی شود، این نقص و خلا قانونی دیده می شود که باید اصلاح گردد.
رکن معنوی جرم نشر اکاذیب
همانطور که در ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی ملاحظه می فرمایید قانونگذار در صدر ماده از کلمه ی قصد، استفاده نموده است که کاملاً مشخص است که جرم نشر اکاذیب جرمی عمدی می باشد و دوم اینکه شخصی که مرتکب جرم نشر اکاذیب می شود باید عالم و آگاه به کذب و خلاف واقع بودن مطالب و اظهاراتش باشد، یعنی سوء نیت عام داشته باشد. قانونگذار در ماده فوق به انگیزه مرتکب هم اشاره نموده است : «هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی….. اکاذیبی را اظهار نماید…» یعنی در واقع سوء نیت خاص یا همان قصد نتیجه در جرم نشراکاذیب جزء رکن معنوی نمی باشد.
نشر اکاذیب در مطبوعات
در قوانین موضوعه دیگر، مانند قانون مطبوعات، موادی در این خصوص وجود دارد، مانند ماده ۶ قانون مطبوعات که اشعار می دارد: «نشریات جز در مورد اخلال به مبانی و احکام اسلام، حقوق عمومی و خصوصی که در این فصل مشخص می شوند، آزادند» و بند ۸ این ماده می گوید : «افترا به مقامات، نهادها، ارگان ها و هریک از افراد کشور و توهین به اشخاص حقیقی و حقوقی که حرمت شرعی دارند، اگر چه از طریق انتشار عکس یا کاریکاتور باشد.
مطابق با ماده ۳۰ قانون مطبوعات، انتشار هر نوع مطلب مشتمل بر تهمت یا افترا یا فحش یا الفاظ رکیک یا نسبت های خلاف واقع و نظایر آن نسبت به اشخاص ممنوع است و مدیر مسئول جهت مجازات به محاکم قضایی معرفی می شود، تعقیب جرایم مذکور موکول به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت استرداد شکایت تعقیب در هر مرحله ای که باشد متوقف خواهد شد.
مطابق با تبصره یک مادهی فوق الاشاره، در موارد فوق، شاکی می تواند برای مطالبه خسارتی که از نشر مطالب مزبور به او وارد آمده شکایت کرده و دادگاه نیز مکلف است نسبت به آن رسیدگی نماید .
وفق مقررات تبصره دو ماده ی قانونی فوق الذکر، هرگاه انتشار مطالب مذکور در ماده فوق راجع به شخص متوفی بوده، اما عرفاً حقی برای بازماندگان وی به حساب آید، هر یک از ورثه قانونی می توانند از نظر جزایی یا حقوقی اقامه دعوا نمایند.
اثبات کذب بودن اظهارات با مدعی است
اثبات این موضوع که مطلب یا اظهارات عنوان شده از سوی مرتکب جرم نشر اکاذیب، کذب و خلاف واقع است با مدعی و شخص شاکی است و باید با ادلّه، ادعای خود را به اثبات برساند. و اگر فرد بتواند ثابت نماید که اخبار او کذب نبوده قطعاً تبریه خواهد شد.
مجازات جرم نشر اکاذیب
درست است که در ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات قانون گذار اعاده حیثیت را در قسمت مجازات های مجرم نشراکاذیب قرار داده است ولی در حقیقت مقصود قانون گذار از این مورد فاعاده حیثیت از فرد بزه دیده می باشد نه کسی که مرتکب نشر اکاذیب شده است. قاضی پرونده در صورت لزوم و اگر جرم نشر اکاذیب موجب از بین رفتن حیثیت، آبرو و اعتبار فرد شده باشد، اقداماتی را انجام خواهد داد تا حیثیت از کف رفته وی را بازگرداند مانند این که با هزینه مجرم در روزنامه چاپ خواهد شد.
جرم نشر اکاذیب فقط با شکایت شخص حقیقی (شاکی) قابل تعقیب نمی باشد و در مواقعی که شاکی خصوصی از طرح شکایت خود انصراف دهد و گذشت نماید قاضی پرونده می تواند در مقدار مجازات تعیین شده تخفیف دهد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.