حقوق بین الملل هوایی
حقوق بین الملل هوایی
حقوق بین الملل هوایی چه تعریفی دارد؟موضوع حقوق بین الملل هوایی چیست؟آیا قانون خاصی برای موضوع بین الملل هوایی تهیه و تدوین شده است؟چه نظریاتی در خصوص حقوق بین الملل هوایی و تصرف اسمان یک کشور وجود دارد؟مفاد مهم عهدنامه پاریس در خصوص حقوق بین الملل هوایی چیست؟اصل کاپوتاژ در حقوق بین الملل هوایی چیست؟
*تعریف حقوق هوایی:
حقوق هوایی رشتهای از علم حقوق است که قوانین و قواعد مربوط به عبور و مرور هواپیماها و بهره برداری از هوا و همچنین روابط حقوقی و تجاری ناشی از آنها را بررسی میکند حقوق هوایی یک حقوق ناپایدار و متغیر است، زیرا فن هواپیمایی در حال تحول است، به طوری که اقسام هواپیماها رو به تکامل میروند، در نتیجه قوانین مربوط به آنها نیز با اصلاح و تغییر مواجه است.
حقوق هوایی یک حقوق فنی است در قسمت مسئولیت متصدی حمل و نقل تابع اصول خاصی است، بعضی آن را حقوق ماشینها و تاسیسات گفتند که در تکنیک و روش قضایی تابع نظم خاص خود است.
حقوق هوایی یک حقوق مرکب است، چرا که قوانین حقوق عمومی و حقوق خصوصی و حقوق داخلی و حقوق بینالمللی در کنار یکدیگر قرار میگیرند، اما در حقوق هوایی مقررات حقوق عمومی بیش از مقررات حقوق خصوصی اهمیت دارد.
*تعریف حقوق بین الملل هوایی:
قلمرو حقوق هوایی در بسیاری از موارد با حقوق دریایی تداخل پیدا میکند و مقرّرات مشابهی در این مورد وجود دارد. همچنین به دلیل ماهیت مسافرتهای هوایی این رشته معمولاً بخشی از حقوق بینالملل به حساب آمده و حقوق بینالملل هوایی نیز نامیده میشود.
علاوه بر این قواعد و مقررات مربوط به فرودگاهها و مقررات مربوط به حق پرواز و هدایت هواپیما نیز در قلمرو حقوق هوایی قرار میگیرد.
*موضوع حقوق بین الملل هوایی چیست؟
حقوق بین الملل هوایی به عنوان یکی از شاخه ها یا شعبات حقوق بین الملل مشتمل بر همان منابع حقوق بین الملل است یعنی معاهدات عرف و اصول کلی حقوقی و همان منابع فرعی یا تبعی یعنی دکترین و رویه قضایی بین المللی.
*منبع حقوق بین المللی هوایی چیست؟
منابع خاص حقوق بین الملل هوایی در بردارنده مجموعه قواعد و مقررات حقوقی بین المللی دیدگاه های دانشمندان حقوق بین الملل و ارای دادگاههای بین المللی به ویژه دیوان بین المللی دادگستری است که در زمینه مسائل هوایی و هوانوردی وجود دارد.
مهمترین منبع حقوق بین الملل هوایی (همچون سایر شعبات حقوق بین الملل)معاهدات و عهدنامه های بین المللی هستند.مهم ترین این معاهدات عبارتند از :عهد نامه ۱۹۱۹ پاریس،پروتکل اصلاحی ۱۹۲۹،عهدنامه های مصوب در کنفرانس شیکاگو و بالاخره معاهدات مربوط به هواپیما ربایی و امنیت هوایی کشور.
*چه نظریاتی در مورد حقوق بین الملل هوایی وجود دارد؟
اولین حقوقدانی که نظریه خاصی در مورد ماهیت حقوق بین الملل هوایی از دیدگاه بین المللی ابراز نمود پل فوشین است،اما به طور کلی از نظر حقوقدانان ماهیت حقوقی هوا در ۳ نظریه خلاصه میشود:
۱٫نظریه ای که از حقوق خصوصی اقتباس شده و به موجب آن،کشور ها همانطور که مالک زمین هستند،مالک فضای بالای آن نیز هستند.به عبارت دیگر،نظریه حاکمیت کامل کشور ها بر بالای قلمرو خود.
۲٫نظریه ای که بنا بر آن،هوا متعلق به عموم اسن و کشور ها بر فضای بالای قلمرو خود هیچگونه حق اختصاصی ندارند و در نتیجه عبور و مرور هواپیما در قلمرو هوایی کشور ها آزاد است.
۳٫نظریه میانه،بر اساس این نظریه هوا به دو طبقه متمایز تقسیم میگردد:
-طبقه نزدیک به زمین تا ارتفاع معین
-طبقه مافوق آن
طبقه اول تحت حاکمیت کشور زیرین(مثل آبهای داخلی و دریای سرزمینی)و طبقه دوم آزاد به روی کلیه کشور ها (مثل دریای آزاد) و خارج از هرگونه صلاحیت و حاکمیت سرزمینی.
*امروزه کدامیک از نظریات فوق بر حقوق بین الملل هوایی حاکم است؟
تا قبل از پایان جنگ جهانی اول و انعقاد عهدنامه هوایی پاریس ۱۹۱۹ تنها نظریه اول مورد قبول کشور ها بود و بر اساس همین نظریه اکثر کشورهای اروپایی در این عصر قوانین و مقرراتی در زمینه هواپیمایی وضع نمودند و در جریان جنگ اول کشور بیطرف سوییس مانع عبور هواپیماهای کشور های در حال جنگ از قلمرو هوایی خود شد و در نتیجه حاکمیت خود بر قلمرو هوایی بالای قلمرو خاکی و دریای سرزمین خود اعلام داشت.
در هر حال،عبور و مرور از قلمرو هوایی بالای دریای آزاد و سرزمین های بدون صاحب ،آزاد تلقی می شد.اما امروزه ،نظریه اول و سوم مورد قبول و در اسناد بین المللی منعکس است.
عهد نامه پاریس:
جنگ جهانی اول و نقشی که صنعت هواپیمایی و هوانوردی در این جنگ ایفا نمود و پیروزی متفقین انها را بر ان داشت تا بلافاصله پس از جنگ کمیسیون خاصی را مامور تهیه عهدنامه ای در این خصوص نمایند.نتیجه کار این کمیسیون تنظیم عهدنامه ای بود که در ۱۳ اکتبر ۱۹۱۹ در پاریس به امضای ۲۷ کشور جهان رسید.این عهدنامه در تاریخ ۱۱ ژوئیه ۱۹۲۲ به مرحله اجرا درامد.عهدنامه پاریس از ان جهت که اولین معاهده بین المللی مهم در مورد هوانردی بین المللی است،شایان توجه است.
عهدنامه پاریس ۱۹۱۹ در بردارنده نکات مهمی است .از جمله:
۱٫قبول اصل حاکمیت کامل و انحصاری هرکشور بر قلمرو هوایی خود(بالای قلمرو خاکی و دریای سرزمینی)
۲٫قبول اصل آزادی عبور و مرور در فضای بالای دریای آزاد
۳٫قبول اصل عبور بی ضرر در زمان صلح برای هواپیما های غیر نظامی(کشوری)کشورهای متعاهد در قلمرو یکدیگر منوط به رعایت شرایط مقرر در این عهدنامه
۴٫ممنوعیت کشور های متعاهد از انعقاد معاهدات خاص با کشورهای غیر متعاهد در زمینه اعطای امتیازات به هواپیماهای غیر نطامی(کشوری)
اصلاح معاهده پاریس:
پس از انعقاد عهدنامه پاریس انتقاد های بسیاری به آن وارد گردید ،از جمله محدود بودن عهدنامه به کشور های متعاهد آن هم فقط در زمان صلح ودیگر قائل شدن امتیازات خاص برای دولتهای بزرگ فاتح جنگ.به همین دلیل با پیشنهاد متفقین در مورد المان تجدید نظر کردند و پیشنهاد دادند تا او نیز عضو معاهده گردد.در نتیجه تعداد اعضای معاهده از ۲۷ کشور به ۵۳ کشور رسید.
نکات مهم پروتکل اصلاحی پاریس:
۱٫آزادی الحاق کشور های ثالث به عهدنامه ۱۹۱۹ بدون هیچگونه قید و شرط
۲٫حق کشور های متعاهد به انعقاد معاهدات خاص با کشورهای غیر متعاهد مشروط بر اینکه اولا به حقوق کشورهای عضو لطمه ای وارد نیاید و ثانیا مغایرتی با عهدنامه پاریس نداشته باشد.
۳٫حذف کلیه امتیازات برای کشورهای بزرگ و اعمال اصل مساوات کامل کشورهای عضو.
سازمان بینالمللی هواپیمایی کشوری
حتماً در بعضی از مصاحبه های در رابطه با هواپیمائی مطلبی رو تحت عنوان آزادی های هوائی شنیده اید معاهده شیکاگو که اساسنامه ایکائو محسوب می شود در چهارم اوریل ۱۹۴۷ به مر حله اجرا در آمد. این معاهده که در سال ۱۹۴۴ به تصویب کشورهای شرکت کننده در کنفرانس بین المللی هواپیمائی کشوری رسیده بود شامل ۴ سند به شرح زیر بود:
-سند اول : قرارداد مربوط به سازمان موقت بین المللی هواپیمائی کشوری
-سند دوم : قرارداد مربوط به سازمان بین الملی هواپیمائی کشوری (ایکائو)
-سند سوم : قرارداد مربوط به ترانزیت سرویس های هوائی بین المللی
-سند چهارم : قرارداد مربوط به حمل و نقل هوائی بین المللی
به موجب سند سوم ، ۲ آزادی هوائی و به موجب سند چهارم ، ۳ نوع آزادی هوائی شناخته شد که معروف به آزادی های پنج گانه هوائی هستند که به اختصار مورد بررسی قرار می دهیم
ارکان سازمان بین المللی کشوری:
الف:مجمع عمومی:
در مجمع عمومی سازمان کلیه کشورهای عضو دارای نماینده و هرکدام دارای یک رای هستند یعنی حق تساوی نمایندگان کشور ها به رسمیت شناحته شده است.مجمع عمومی به طور عادی حداقل هر ۳ سال یکبار تشکیل جلسه میدهند.
مجمع نسبت به کلیه موضوعاتی که از طرف شورا در خواست میشود صلاحیت رسیدگی دارد و میتواند با اکثریت چهارپنجم ارا عضو جدیدی را بپذیرد.در زمینه خارجی مجمع میتواند موافقت نامه هایی با سایر سازمانهای بین المللی برای حمایت از صلح منعقد کند و نیز صلاحیت تجدید نظر در عهدنامه را با اکثریت دو سوم ارا دارد.
هرگونه پیشنهاد اصلاحی عهدنامه پس از تصویب حداقل دو سوم ارای مجمع عمومی در مورد کشورهایی که اصلاحیه مذکور را تصویب کرده باشند زمانی به مورد اجرا گذاشته خواهد شد که به تصویب تعداد معینی از کشورهایی رسیده باشد که از طرف مجمع تعیین میشوند.این تعداد نباید از دو سوم مجموع کشورهای متعاهد کمتر باشد.مجمع عمومی تاکنون در مراحل متعددی مبادرت به اصلاح عهدنامه نموده است.
ب:شورا:
شورای دائمی مرکب از نمایندگان ۳۳ کشور عضو است که برای مدت ۳ سال از طرف مجمع عمومی انتخاب میشوند.تصمیمات شورا با اکثریت ارا اتخاذ میگردد. شورا دارای دو نوع اختیار است:
۱٫اختیاراتی که از طرف مجمع به او داده شده است و از این نظر رکن اجرایی تصمیمات مجمع محسوب میشود.
۲٫اختیارات خاص شورا که جنبه اداری و مالی و فنی دارد.از این حیث شورا میتواند ایین نامه هایی در زمینه های فوق الذکر وضع نماید که اجرای انها برای کلیه کشورهای عضو الزامی است.چناچه میان کشورهای عضو در خصوص تفسیر و اجرای عهدنامه اختلافی بروز کند مرجع صلاحیتدار در مرحله اول شورا و در مرحله بعد دیوان داوری یا دیوان بین المللی دادگستری است.بنابراین شورا رکن قضایی یا دقیق تر شبه قضایی سازمان نیز به شمار می آید.
ج:کمیسیون هوانوردی:
کمیسیون هوانوردی مرکب از ۱۹ عضو است که شورا آنان را از میان اشخاص متخصص در علم و فن هوانوردی که از طرف کشورهای عضو نامزد شده اند انتخاب خواهد نمود.وظایف کمیسیون همانطور که از نامش برمی آید بیشتر جنبه فنی مشورتی هوانوردی دارد.از جمله مهمترین وظایف کمیسیون پیشنهاد استانداردهای فنی هوانوردی بین المللی است.
*ضمانت اجرای تصمیمات سازمان:
همانطور که ارای دیوان داوری و دیوان بین المللی دادگستری طبق شرایطی که برای طرفین دعوا لازم الاجراست و ماده ۹۴ منشور سازمان ملل متحد نیز مقرر میدارد:چنانچه یکی از طرفین به تعهدات خود که ناشی از رای صادره از سوی دیوان بین المللی دادگستری باشد عمل نکند شورای امنیت قادر است با درخواست طرف دیگر دهوا اجرای رای را توصیه و یا تصمیم لازم را برای اجرای تعهد اتخاذ نماید،همانطور هم طبق عهدنامه بین المللی هواپیمایی کشور طرفین دعوا در صورت بروز اختلاف میتوانند از دیوان بین المللی دادگستری تقاضا نمایند تا به موضوع اختلاف رسیدگی و رای لازم را صادر نماید.دراین صورت مقررات ماده ۹۴ منشور عینا اجرا میشود.ضمانت اجرای دیگری نیز در ماده ۸۷ اساسنامه سازمان مندرج است بدین ترتیب که چنانچه شورای سازمان نظر داد که عملی مغایر با تصمیم قطعی داور یا دیوان بین المللی دادگستری صورت گرفته است هریک از کشورهای متعاهد باید از پرواز بر فراز قلمرو کشور متخلف خودداری نماید.از طرف دیگر طبق ماده ۸۸ اساسنامه سازمان مجمع عمومی میتواند حق رای کشوری را که به تعهدات خود عمل نکند معلق سازد.
*آزادی های پنجگانه در حقوق بین الملل هوایی:
آزادی اول : آزادی عبور هواپیماهای یک کشور از قلمروی هوائی یک کشور دیگر بدون اینکه هواپیما حق فرود داشته باشد.
آزادی دوم : آزادی عبور هواپیماهای یک کشور از قلمروی هوائی دولت بیگانه با امکانات فرود با مقاصد غیر بازرگانی مانند تعمیر و سوختگیری .
آزادی سوم : هواپیما حق دارد مسافر و باری که از کشور متبوع خود سوار و یا حمل کرده در کشور مقصد پیاده کند .
آزادی چهارم : هواپیما حق دارد مسافر و باری که از یکی از کشورهای عضو (عضو ایکائو) سوار و یا حمل کرده و در کشور خود پیاده یا تخلیه کند .
-آزادی های سوم و چهارم معمولا با هم اعطا میشوند.
آزادی پنجم : هواپیما حق دارد مسافر و بار را از هر کشوری به مقصد هر کشور دیگر حمل و یا سوار نماید.
پس از گذشت زمان وپیشرفت صنعت هوائی و با توجه به نیازهای جدیدی که بعدها در این صنعت به وجود آمد ، ۲ ازادی دیگر به این آزادی های ۵ گانه نیز اضافه شد و بین کشورهای عضو به رسمیت شناخته شد و مورد استفاده قرار گرفت:
آزادی ششم : حق سوار نمودن مسافر و بارگیری کالا میان دو کشور مختلف .
آزادی هفتم : حق سوار کردن مسافر و بارگیری کالا در داخل یک کشور غیر .
* اصل کابوتاژچیست؟
کشورها حق ندارند امتیاز انحصاری حمل و نقل مسافر و محصولات پستی در مبدا و مقصد داخلی کشورهای دیگر را کسب نمایند.
ممکن است اینطور تصور شود که آزادی هفتم به نظر مغایر با اصل کابوتاژ است ولی در اصل کابوتاژ امتیاز انحصاری حمل و نقل هوائی در یک کشور به کشور غیر قابل واگذاری نیست و شرکتی می تواند بدون انکه امتیاز انحصاری دریافت کند در یک کشور بیگانه خدمات حمل و نقل هوائی رو ارائه کند.
درود و سپاس سوالی دارم از خدمتتون …با توجه به اینکه رشته شما حقوق هست و در وین هم زندگی میکنید ایمیل چند تن از سوپروایزر دانشگاه وین یا سایر دانشگاههای مستقر در وین را که در زمینه حقوق بشر یا حقوق اساسی یا فلسفه حقوق فعالیت مینمایند به بنده اعلام نمایید . از سایت شما بسیار بهره بردم .سالم و پیروز باشید. راویه ذکریایی وکیل دادگستری و کارشناس ارشد حقوق خصوصی
ضمن عرض سلام
با تشکر از وقتی که برای مطالعه ی سایت قائل شدید.
لطفا حتما برای اخذ اطلاعات مشروح، حتما با دفتر وین ما تماس حاصل نمایید.